Ben je een vroege vogel en vind je het niet erg om vroeg op te staan op dag 1 van het Open Monumentenweekend, ga dan mee naar Den Bosch waar dit weekend heel veel monumenten gratis te bezoeken zijn.
Wil je alvast wat informatie hebben over de te bezoeken monumenten download dan de app via onderstaande link:
https://www.erfgoedshertogenbosch.nl/activiteiten/open-monumentendag
Om 9.25 uur starten we met de wandeling (=1,8 km= 22 minuten lopen) en lopen we tezamen naar de voormalige Gruyterfabriek, gelegen aan de Veemarktkade 8, waar om 10.00 uur al de eerste gratis rondleiding door de fabriek van start gaat.
De Gruyter: van grootste werkgever in ’s-Hertogenbosch naar dé creatieve hotspot
Levensmiddelengigant De Gruyter was ooit de grootste werkgever van ‘s-Hertogenbosch. Op het hoogtepunt werkten er bijna 7500 werknemers bij de ruim 500 winkels. De Gruyter verkocht alleen producten van eigen merk. In de Gruyterfabriek aan de Veemarktkade in Den Bosch werd volop koffie gebrand, jam gemaakt en koek gebakken.
Toen de moderne supermarkt opkwam, viel in de jaren ’70 het doek voor deze kruidenier. Na lang leeg te hebben gestaan, werd de voormalige fabriek in 2010 grondig gerestaureerd. Daarmee kreeg ze een nieuwe bestemming: een breed scala aan creatieve en innoverende ondernemers en kunstenaars nam hun intrek.
Inmiddels is De Gruyterfabriek dé creatieve hotspot van Den Bosch, waar ± 200 ondernemers actief zijn.
Rondleiding Open Monumentendag
Gidsen van Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch nemen ons tijdens de rondleiding van 10.00 uur mee terug naar de bloeitijd van dit stuk industrieel erfgoed. Zij vertellen over de karakteristieke architectuur en de traditionele werkwijze van de Fabriek.
Tijdsduur rondleiding: 45 – 60 minuten.
Per rondleiding is er slechts plaats voor 15 personen dus boek - na inschrijving op deze activiteit - direct je ticket voor zaterdag 14 september as 10.00 uur via onderstaande link:
Open Monumentendag 2024 | De Gruyter Fabriek
Na afloop van de rondleiding, zo ommenabij de klok van 11.00 uur zijn we wel toe aan een fatsoenlijke kop koffie met Bossche Bol en/of een vroege lunch met een vers belegd broodje en nemen we plaats bij de naastgelegen brasserie F @degruyter.
Brasserie - F @ De Gruyter (fdegruyter.nl)
Rond 11.45 uur vervolgen we onze wandeling dan weer en lopen we met elkaar naar het 2e monument: Het Zwanenbroedershuis, gelegen aan de Hinthamerstraat 94, (= 3 km verderop = 42 minuten lopen) waar we ommenabij 12.30 uur aankomen.
Sinds 1483 is de ‘Illustere Lieve Vrouwe Broederschap’ (opgericht in 1318) op deze plaats gehuisvest. De bijnaam ‘Zwanenbroeders’ hebben de gezworen leden van de Broederschap gekregen vanwege de traditie daterend uit 1384 om jaarlijks een maaltijd te gebruiken met zwaan op het menu.
Het middeleeuwse Zwanenbroedershuis werd in 1846 gesloopt en vervangen door het huidige neogotische pand naar ontwerp van de bouwmeester J.H. Laffertee. Het huidige gebouw is een duidelijk voorbeeld van de 19e-eeuwse neogotiek. Aan de buitenzijde wekt het gebouw de suggestie een kerk te zijn. De gepleisterde voorgevel heeft op de verdieping drie hoge spitsboogvensters, geflankeerd door steunberen. De interieurafwerking van de Grote Zaal op de verdieping is in 1868-1870 door L.C. Hezenmans (restauratiearchitect van de Sint-Jan) ontworpen. De Kleine Zaal aan de voorzijde van het gebouw heeft een fraai stucwerkplafond met hanggewelven.
Het Zwanenbroedershuis gaat niet zomaar om een museum met een neogotische uitstraling en een rijke historische geschiedenis.
Vroeger bekend als het 'Clercbroederschap onser Vrouwen', tegenwoordig het Illustre Lieve Vrouwe Broederschap of het Zwanenbroederschap. Het broederschap werd goedgekeurd door de kerk in 1318, daarbij werd bepaald dat alleen geestelijken zich aan konden sluiten bij dit Zwanenbroederschap. Dit duurde echter niet lang, ook niet geestelijken en zelfs vrouwen mochten lid worden van dit broederschap.
Het Zwanenbroederschap groeide uit en werd één van de bekendste broederschappen met leden uit zowel Nederland als het buitenland. Het doel van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap bestond vooral uit het vereren van Maria. Dit ging gepaard met een jaarlijkse processie, die de mensen maar al te graag bij wilde wonen. Het begon al een nacht voor de processie, waarbij de klokken van de Sint Jan constant luidde en de buitenzijde van het stadhuis aan de markt verlicht bleef. De processie zelf bestond uit een enorme stoet van leden van het Illustre Lieve Broederschap, de ambachtsgilden, schutterijen, kanunniken, priesters, kloosterlingen, muzikanten, scholieren... en ga zo maar door. Naast de vele verschillende processies hield het Illustre Lieve Vrouwe Broederschap zich bezig met de armenzorg en stimuleerden zij kunst en muziek in Den Bosch.
Zwanenbroedershuis - Open Monumentendag
Wat hebben Koning Willem Alexander en schilder Jeroen Bosch met elkaar gemeen? Ze zijn beiden lid van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap, een oecumenisch genootschap dat in 1318 in Den Bosch werd opgericht. Illustre is onder andere een synoniem voor beroemd. Dit sloeg niet op het broederschap maar op de Zoete Moeder Maria.
In het museum is nu nog de drinkbeker van Willem van Oranje te zien. Bij het 500-jarig bestaan van de Broederschap in 1818 wordt de latere Koning Willem II gevraagd om zich aan te sluiten. Na deze eerste koninklijke zwanenbroeder volgen er meer: nu dragen ook Koning Willem-Alexander, Prinses Beatrix en Prinses Irene die titel.
Waar komt die naam vandaan?
De leden worden ook wel ‘zwanenbroeders’ genoemd. Sinds 1483 bezit de Broederschap een eigen huis aan de Hinthamerstraat. Maar hoe kwamen die Zwanenbroeders eigenlijk aan hun aparte naam? Het schijnt dat er vroeger overdadige maaltijden genuttigd werden door de Broederschap. En wat kwam er op tafel? Zwanenvlees! Zo werd ‘zwanenbroeder’ een eretitel voor invloedrijke personen uit hoge kringen. Het samen dineren behoort nog steeds tot een van de tradities van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap.
Na ons bezoek aan dit bijzondere huis (12.30 tot 13.30 uur) lopen we verder naar De Moriaan, gelegen aan de Markt 77 (open tot 15.00 uur) = 6 minuten lopen = 450 meter.
13.30 – 14.00 uur: De Moriaan is het meest complete voorbeeld van een woning voor de Bossche stadselite uit de middeleeuwen. Dit bakstenen ‘zaalhuis’ dateert van kort na 1200. Een halve eeuw geleden werd het ingrijpend gerestaureerd. De gevels zijn deels gereconstrueerd: de trapgevel en het hoektorentje zijn herbouwd op basis van aanwezige bouwsporen en historische afbeeldingen.
Aan de binnenzijde van het gebouw zijn nog veel authentieke bouwkundige elementen bewaard gebleven, zoals de 13e-eeuwse zijmuren en de houten draagconstructies (verdiepingsvloer en kap), behorend tot een tweede verbouwingsfase uit 1310. De Moriaan is een van de oudste bakstenen huizen van Nederland!
De Moriaan - Open Monumentendag
14:15 uur Na ons bezoek aan dit mooie bakstenen gebouw lopen we 100 meter verder naar Gewelvenkelder De Hoofdwacht van Hotel Central, even verderop gelegen aan de Markt 57 (te bezoeken tot 16.00 uur)
Gewelvenkelder De Hoofdwacht – Hotel Central
Hier stond het huis ‘De Leeuwenburg’. In aanleg dateert het uit het einde van de 13e of vroege 14e eeuw. Gebouwd als rijk particulier woonhuis. In 1671 werd het door de gemeenteontvanger aangekocht in opdracht van de Raad van State om hier een ‘Corps de Garde’ oftewel hoofdwacht te huisvesten. Hoewel in 1703 het pand alweer in particuliere handen kwam, werd het direct als hoofdwacht verhuurd tot 1869. Tussen 1869 en 1896 was het gebouw in gebruik als postkantoor en sindsdien als hotel. Het enige nog bewaard gebleven middeleeuwse relict is de kelder. Die was oorspronkelijk voorzien van een houten zoldering en werd in het begin van de 16e eeuw voorzien van kolommen en kruisribgewelven.
In 1986-1987 werd deze ruimte volledig gerestaureerd en dient sindsdien als decor om aan de vele binnen- en buitenlandse gasten het ontbijt te serveren, is officiële trouw locatie en wordt gebruikt voor bijzondere feesten.
Als de muren konden spreken, zouden ze u vertellen wat ze meegemaakt hebben. Dat het niet alleen een woonhuis was en een postkantoor, maar ook dat hier vroeger de Hoofdwacht resideerde, de ‘militaire politie’ van ‘s-Hertogenbosch. Stille getuigen zijn de ringen aan de togen, waar toen de gevangenen aan vastgeketend werden.
Na een bezoek aan deze gewelvenkelder lopen we snel door naar het voormalige woonhuis van notabelen, nu sociëteit De Wereld, gelegen aan de Peperstraat 15 (te bezoeken tot 16.00 uur) = 7 minuten lopen
15:00 – 15:30 uur: Info De Wereld
Het pand is een goed voorbeeld van een Bossche patriciërswoning uit het einde van de 18e eeuw. Het is symmetrisch, sober en toch harmonieus van verhoudingen. Met rechts een suite (nu vóór biljartkamer en achter haardkamer van de sociëteit), en links van de voordeur de bestuurskamer, het trappenhuis en de keuken.
Plaatselijk is het voorzien van fraaie ornamenten in Lodewijk XVI – stijl. Het is een van de weinige Bossche panden met eigen stoeppalen met hek en een privéstoep. In het bovenlicht, het venster boven de voordeur, is een figuur uit de Griekse mythologie afgebeeld: Atlas die volgens de klassieken de wereldbol op zijn schouders droeg.
De voorgevel heeft een kroonlijst met eier- en tandlijst, hardstenen omlijstingen van de ingangstravee (festoenen) en vensters, en een iets vooruitspringend middenstuk.
Al in het begin van de 18e eeuw is de huisnaam van het pand: “De Wereld”. De voorgevel vertelt nog iets uit de tijden van wateroverlast. Bij de ingang zit een kleine gedenksteen met de tekst: 18 maart 1876, met daarbij een streepje, dat aangeeft hoe hoog het water toen in de Peperstraat gestaan heeft.
Als één na laatste monument bezoeken we het Erfgoedhuis van ’s Hertogenbosch: Het Groot Tuighuis, (open tot 17.00 uur) gelegen aan de Betthaniestraat 4 = 650 meter verderop = 9 minuten lopen.
15:45- 17:00 uur: Erfgoed ’s-Hertogenbosch – Groot Tuighuis
Het Groot Tuighuis is de centrale plek voor iedereen in ’s-Hertogenbosch die iets wil met archeologie, bouwhistorie, monumenten of gemeentearchief, kortom: met Erfgoed ‘s-Hertogenbosch. De recente verbouwing maakt dat het nu een modern en duurzaam erfgoedcentrum is. Maar oorspronkelijk is het gebouw een middeleeuwse kerk.
De vijftiende-eeuwse Sint-Jacobskerk werd in 1750 omgebouwd tot militair pakhuis (arsenaal) voor opslag van o.a. wapentuig. Dit ‘Groot Tuighuis’ bleef tot 1920 in gebruik bij het leger. Daarna werd het omgebouwd tot bibliotheek en museum van het Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant, later het Noordbrabants Museum. Eind jaren ’80 verhuisde het museum naar de Verwersstraat. Sindsdien hebben gemeentelijke erfgoeddiensten hier hun kantoor en depot.
Sinds de recente verbouwing in 2022-2023 is het niet alleen een duurzame werkomgeving voor de medewerkers van Erfgoed ’s-Hertogenbosch maar biedt het ook een schat aan historische informatie aan het publiek.
Op de begane grond biedt de publieksfunctie de mogelijkheid om op allerlei manieren bezig te zijn met de geschiedenis. Hier zijn zowel de studiezaal van het gemeentearchief als het archeologisch laboratorium (de ArcheoHotspot) alsook de presentatie over 60.000 jaar geschiedenis van ’s-Hertogenbosch te vinden. De etages erboven zijn de werkplekken voor medewerkers en vrijwilligers, en het archeologisch en bouwhistorisch depot.
Op Open Monumentendag kunnen bezoekers op de begane grond vrij rondkijken. Voor een bezoek aan de verdiepingen worden rondleidingen georganiseerd.
We sluiten deze bijzondere dag af met een heerlijk drankje en/of hapje bij ons laatste monument:
17.00 – 17.30 uur Café Bar le Duc – Van Kollenburg brouwerij
Het pand aan de Kruisstraat 28 (museumdeel open tot 18.00 uur) is aan achterzijde verbonden met het pand Korenbrugstraat 5-7 en dateert uit het eind van de middeleeuwen.
Vanuit deze periode resteren enkel nog de zijmuren en een tongewelfde kelder. De voorgevels zijn vernieuwd in de 19e eeuw. Sinds enkele jaren is in de beide panden een brouwerij gevestigd. We gaan in deze tongewelfde kelder de authentieke smaak van de middeleeuwen (be)proeven met elkaar👍😊.
Na afloop van deze leuke dag gaan we zo rond de klok van 17.30 uur nog een afsluitend etentje doen bij het lekkere en goed bekend staande Indiase restaurant Prince of India, gelegen aan de Orthenestraat 272 (sinds 1991!) = 700 meter lopen vanaf het centraal station van Den Bosch.
Heb je ook zin om mee te gaan uiteten bij dit lekkere en goed betaalbare restaurant, laat me dit dan zo spoedig mogelijk weten ajb zodat ik tijdig een tafeltje kan bestellen.
Reacties
Ik ben er, maar zie nog niemand.
Wij komen er nu aan Janneke👍😊!
Beste allen,
Gisteren heb ik de bevestiging van een geplaatste reservering bij restaurant "The Prince of India" in Den Bosch mogen ontvangen. We gaan daar met 6 personen (= de hele groep) ommenabij de klok van 17.30 uur gezellig uiteten. Dat is na ons laatste bezoek aan een lekkere bierbrouwerij (c.q. proeverij) in de binnenstad, welke gevestigd is in een heel oud pand uit de Middeleeuwen.
Tot gauw ziens in het gezellige en mooie Den Bosch van zoete lieve Gerritje...👍🤗
https://open.spotify.com/track/2ZiTmwWFKnW26qsDgpimog
Hartelijke groet,
Corine👏🌞🪻🌺🌻
Prince Of India
Hoi Corine,
Ik zie nu pas deze reactie 😊. Mijn berichtje aan jou had ik volgens mij rechtstreeks naar jou gestuurd. Ik ben nog maar net lid dus moet ook nog even uitvinden hoe dat allemaal gaat.
Fijn dat het zo kan met het eten.
Lijkt me een hele leuke dag, ik kijk er naar uit 🤩.
Tot dan, Janneke ☀️
Hallo Janneke,
Heel gezellig te horen dat je misschien mee wilt uiteten bij de Prince of India, zo tegen de klok van 17.45 uur. Ik zal in ieder geval een plek aan de tafel voor jou reserveren. Mocht je na afloop van deze mooie dag in Den Bosch toch te moe zijn dan kun je altijd nog annuleren, komt goed.
Met jouw en mijn deelname erbij komen we uit op 5 personen want Jessica, Margret en Ivy hebben zich ook al opgegeven voor dit lekkere en gezellige Indiase etentje, heel gezellig 🤗👍 🍽🍽🍽🍽🍽!
https://princeofindia.nl/menukaart/
We gaan er weer een mooie dag van maken met elkaar, tot gauw ziens en hou je haaks!
Hartelijke groeten,
Corine 🌷🖐😚🍀🌻🌻🌻