Vandaag staat de stad Amsterdam op het programma. We starten deze dag lekker bijtijds met een wandeling van 35 minuten door de mooie oude binnenstad en brengen als eerste een bezoek aan het Diamantmuseum. Het diamantmuseum is gevestigd in een monumentaal pand aan de Paulus Potterstraat 8 in Amsterdam aan het Museumplein.
Het is een typisch 19e-eeuws gebouw met mooie details en ornamenten want wat is een betere plek om over geschiedenis te leren dan in een gebouw dat meer dan 100 jaar oud is? We ontdekken oude elementen, lichte glas-in-loodramen en hoge plafonds en komen ondertussen meer te weten over diamanten.
"Leer meer over de reis die een diamant aflegt;
van het middelpunt van de aarde tot de ring om de vinger van uw dierbaren"
Het diamantmuseum is een must voor iedereen die geïnteresseerd is in diamanten en juwelen. We laten ons betoveren door glinsterende edelstenen en ervaren 400 jaar diamantgeschiedenis in het enige diamantmuseum van Europa!
Het museum neemt ons mee op een reis die 3 miljard jaar geleden begon onder het aardoppervlak. Dring ook door tot in een koolstofatoom en bekijk ’s werelds kleinst geslepen diamant.
Mocht je eerder klaar zijn in het diamantmuseum en zin hebben in koffie met wat lekkers dan kun je gebruik maken van het naastgelegen koffiehuis Cobra (Hobbemastraat 18).
https://search.app/1bB1x5fwHeoupEFx8
We blijven tot 12.00 uur in het museumkwartier en lopen dan tezamen 550 meter (= 8 minuten) via de Hobbemastraat en het Max Euweplein naar het Leidseplein, waar we om 12.19 uur tram 1 nemen richting De Burcht, gelegen aan de Henri Polaklaan 9. Na 23 minuten "trammen" stappen we om 12.42 uur uit bij de halte Amsterdam Artis.
- Vanaf het uitstappunt is het nog enkele minuten lopen naar het voormalige vakbondsgebouw De Burcht van Berlage, ontworpen door Hendrik Petrus Berlage, in opdracht van de A.N.D.B = de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond, waar om 13.00 uur onze rondleiding van start gaat.
Wat is de relatie tussen de diamantindustrie en de Burcht van Berlage?
De eerste geslaagde algemene staking in de diamantindustrie (1894) leidde tot de oprichting van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond (ANDB). Initiatiefnemers waren Henri Polak (1868-1943) en Jan van Zutphen (1863-1958).
Polak werd als vakbondsleider en sociaal-democratisch politicus door zijn leden als een heilige vereerd. Jan van Zutphen was de drijvende kracht achter de oprichting van het Diamantbewerkers Koperen Stelen Fonds (KSF) in 1905. Dit fonds besteedde de opbrengst van niet meer voor het slijpen bruikbare koperen stelen plus de door klovers en snijders dagelijks in bussen gedeponeerde centen voor verpleging van aan tbc en andere ziektes lijdende ANDB-leden. 't Voormalige sanatorium Zonnestraal (met woningen voor tbc-lijders op haar terrein) in Hilversum is hier een mooi voorbeeld van.
De opdracht voor de bouw van het hoofdkantoor van de ANDB in de huidige Henri Polaklaan 9 ging naar architect Berlage (1856-1934). In 1900 werd De Burcht, geïnspireerd op Italiaanse volkspaleizen, in gebruik genomen. In 1904 maakte de schilder R.N. Roland Holst twaalf muurschilderingen in de grote vergaderzaal.
Onder Polak, zelf bijna 45 jaar hoofdbewoner van De Burcht, werd de 8-urige werkdag ingevoerd. Hij zette zich in voor zijn socialistische ideaal, de verheffing van de arbeidersklasse. De beroemde Nederlandse historicus Jacques Presser (1899-1970) schreef ooit:
'Mijn vader was helemaal het kind van die tijd vol optimisme, toen socialistische politici en vakverenigingsleiders hun volgelingen naar bevattelijke kunst en gepopulariseerde wetenschap meekregen. Hoe deze man uit het slop, meegezogen door het idealisme van een figuur als de ANDB-voorzitter Henri Polak, door hem diep vereerd en trouw gehoorzaamd, de boeken aanschafte, de tentoonstellingen, toneelstukken en concerten bezocht, waartoe men hem opriep.'
Na 1920 raakte Amsterdam haar leidende positie in de diamantindustrie aan Antwerpen kwijt en ging het bergafwaarts met de industrie en de bond. Vanaf 1991 huisde het Vakbondsmuseum in het gebouw.
In 2010 is het gebouw grondig gerestaureerd door de huidige eigenaar, de Vereniging Hendrick de Keyser. Daarbij is het ontwerp van Berlage zoveel mogelijk hersteld.
De oorspronkelijke indeling is teruggebracht en de door Berlage tot in detail ontworpen inrichting is waar mogelijk hersteld. Naast zaalverhuur worden in Centrum De Burcht van tijd tot tijd rondleidingen georganiseerd.
Burcht van Berlage - Wikipedia
In dit bijzondere gebouw krijgen we een leuke rondleiding van 1,5 uur waarbij we alles te horen krijgen over de architectuur, de ruimtes en de gebruikte materialen van destijds. Voormalige vakbondsleden kwamen hier bijeen om een vuist te maken voor betere werkomstandigheden voor o.a. de diamantwerkers, zie de tekst hierboven.
Geschiedenis vakbondsgebouw De Burcht
In 2010 is de Burcht zoveel mogelijk teruggebracht naar het oorspronkelijke ontwerp, het gebouw, de indeling, maar ook de decoraties zoals die zijn ontworpen door Berlage en die vaak verwijzen naar de diamant. De Burcht is geen openbaar gebouw meer, maar kunnen we nu wel bezoeken door middel van deze bijzondere rondleiding!
In het gebouw zijn nog verschillende sporen te vinden uit de vakbondsgeschiedenis. Het gebouw zelf is opgericht door de diamantwerkers, verenigd in de ANDB.
Het moest, volgens Henri Polak, solide zijn en waarom zou het dan niet tevens fraai mogen zijn. De meerprijs levert een 'moreele rente' omdat de bond daarmee de goede smaak van leden ontwikkelt. Berlage ontwerpt het gebouw en één jaar na het tweede goedgekeurde ontwerp gaan de deuren open, op 1 augustus 1900. Zonder feestelijkheden, er is crisis in de diamantindustrie door de Boerenoorlog in Zuid-Afrika.
Dan moet Roland Holst nog met de schilderingen beginnen. Het bestuur heeft de ambitie dat alles in 1904 klaar is want dan komt het Internationaal Socialistisch Congres naar Amsterdam - met onder andere Rosa Luxemburg, Karl Kautsky en Pieter Jelles Troelstra.
En er zijn verschillende toevoegingen die hoogte- en dieptepunten gedenken. Zoals de bank in de hal, ter gelegenheid van het 25 jarig bestaan. Het gebrandschilderd glas ontworpen door Elie Smalhout in de loketten - nu deuren - gedenkt het 40 jarig bestaan in 1934. De in de oorlog omgekomen joodse diamantwerkers worden herdacht met een tekst in de hal.
Entree en receptie
De hal en het trappenhuis zijn zeer indrukwekkend. De lamp is in 1919 toegevoegd en een ontwerp van Eisenloeffel. In de nieuwe glaswand voor de receptie is een foto verwerkt van vroegere werknemers van de Burcht.
Bondsraadzaal
De Bondsraadzaal op de bel-etage is de belangrijkste zaal. Hier kwamen de leden bijeen. De schilderingen laten het wezen en het doel zien van de enorme strijd die de arbeiders hebben gevoerd om zich te bevrijden. Ze tonen de eigenschappen en deugden van het strijdend proletariaat: een staker die zich niet laat omkopen, een arbeidersvrouw die zich niet door armoede laat dwingen. En de schilderingen laten de stralende toekomst zien.
Bestuurskamer en vergaderen
De inrichting van de bestuurskamer is een geschenk van jonge leden aan het bestuur in 1911 om de invoering van de 8-urige werkdag te gedenken. De schilderingen laten de 8-urige werkdag zien. Dat is een enorm hoogtepunt in het bestaan van de bond. De voorzittershamer is een cadeau van het kantoorpersoneel. De kluis in de kamer ernaast was voor het veilig bewaren van het archief.
Roland holstzaal
Op de bovenste verdieping is een tweede grote zaal, die veel soberder is gehouden. Verder is hier de bibliotheek. De 8-urige werkdag kent in het ideaal van de arbeidersbeweging: 8 uur voor werk, 8 uur voor ontwikkeling en ontspanning en 8 uur voor rust. Het was een belangrijke doelstelling om de leden te ontwikkelen en te verheffen.
Tuinzaal en café Berlage
Helemaal beneden was oorspronkelijk de bondsdrukkerij van de diamantwerkers gevestigd.
In vergelijking met andere landen is de Nederlandse arbeider zich laat gaan organiseren. De belangrijkste verklaring daarvoor is de late opkomst van de industrialisatie. Dat wil niet zeggen dat er daarvoor geen beweging onder arbeiders was.
De historicus Sjaak van der Velden heeft een database van alle stakingen in Nederland ontwikkeld, waarvan die onder vollers in de Leidse textielindustrie in 1372 de eerste is. Later is er veel gestaakt bij de aanleg van de grote infrastructurele werken, zoals inpolderingen en kanalen. Daarbij konden zich stevige conflicten voor doen.
Een bekend voorbeeld daarvan is de staking bij de aanleg van het Noordhollandskanaal, waarbij een aannemer door de stakers om het leven wordt gebracht, nadat hijzelf eerst twee polderwerkers had neergeschoten.
Met de opkomst van de industrialisatie komt ook de organisatie onder arbeiders, te beginnen onder typografen en diamantbewerkers. Geleidelijk beweegt de lijn zich dan in de richting van de vakbeweging in de overlegeconomie, zoals we die heden ten dage kennen. Stakingen zijn daarmee niet tot het verleden gaan behoren. maar komen beduidend minder voor. Niet alleen minder dan vroeger, maar ook minder in vergelijking met de ons omringende landen nu.
Na de rondleiding (13.00 uur tot 14.30 uur) brengen we van 14.45 tot 17.00 uur een bezoek aan de oudste Hortus Botanicus van Nederland. Deze groene long is gelegen aan de Plantage Middelaan 2A = op korte loopafstand van het vakbondshuis.
De Hortus Botanicus Amsterdam is een botanische tuin en is tevens een van 's werelds oudste botanische tuinen.
De eerste collectie van de tuin werd in de 17e eeuw verzameld door planten en zaden die door handelaren van de Verenigde Oost-Indische Compagnie werden meegebracht voor gebruik als medicijnen en mogelijke commerciële mogelijkheden. Een enkele koffieplant in de collectie van de Hortus diende als ouder voor de hele koffiecultuur in Midden- en Zuid-Amerika.
Het museumcafé is prachtig gelegen in groene midden van de Hortus. Hier zullen we dan ook nog wat met elkaar gaan gebruiken om zo nog wat langer te kunnen genieten van de bijzondere rijke flora om ons heen.
Hortus Botanicus (Amsterdam) - Wikipedia
Visie
De Hortus Botanicus Amsterdam is een botanische tuin waar je anders naar buiten gaat dan je naar binnen kwam. Het eeuwenoude cultureel erfgoed biedt een harmonieuze plek, waar mensen de schoonheid van planten op verschillende manieren ervaren en wij ze laten begrijpen wat ze waarnemen. Met haar rijke historie en veelzijdige collectie vormt de Hortus het ideale platform voor de dialoog over planten en de onmisbare rol die zij op aarde innemen.
Missie
De Hortus Amsterdam wil mensen van alle leeftijden inspireren door ze de schoonheid en diversiteit van planten te laten zien en zo hun kennis over planten te vergroten. "Wij dragen er aan bij dat mensen het belang van planten voor leven op aarde beseffen en daar naar gaan handelen".
Huidige expositie Hortus Botanicus van 19 december - 31 maart
Tentoonstelling: Groene overlevers van de oertijd - De Hortus
Dit voorjaar gaan we terug de tijd in; héél ver terug zelfs, want we duiken in de wereld van cycadeeën.
Cycadeeën – of palmvarens, zoals ze ook wel worden genoemd, al zijn ze palm noch varen – behoren tot de primitiefste zaadplanten. En ze bestaan al meer dan 270 miljoen jaar! Het is moeilijk voor te stellen, maar deze oerplanten hebben de opkomst én het uitsterven van de dinosauriërs meegemaakt.
Ze bereikten de top van hun diversiteit tijdens het Mesozoicum (252-66 miljoen jaar geleden) en dan vooral in de geologische perioden van de Jura en het Krijt. Samen met varens en ginkgo’s vormden zij uitgebreide ecosystemen en voorzagen ze plantenetende dinosauriërs van voedsel.
In deze tentoonstelling ontdek je hoe deze oerplanten al zo lang kunnen bestaan en hoe ze meerdere massaextincties hebben overleefd. Ook onze huidige moderne tijd biedt uitdagingen voor de cycadee.
Vandaag de dag bestaan er helaas nog maar een handvol soorten, die ook nog eens ernstig worden bedreigd. De Hortus draagt haar steentje bij aan het behoud van en de kennis over deze geweldige plantengroep.
Als laatste sluiten we deze veelzijdige dag af met een bezoek aan het lekkere & gezellige Italiaanse familierestaurant Verena met supervriendelijke en zeer gastvrije bediening, gelegen aan het Rapenburgerplein 2 te Amsterdam (op een afstand van 1,3 km = 16 minuten lopen naar het Centraal Station.)
Heb je ook zin om mee te gaan eten bij deze kleine Italiaan met grootse gerechten, laat dat me dan zo spoedig mogelijk weten. Dan reserveer ik een plaats aan tafel voor je, heel gezellig.
Reacties