Activiteiten

We lopen via het perron van station Den Dolder rechtsaf richting Altrecht GGZ, gaan de brug over en lopen een stukje over het instellingsterrein. Daarna lopen we al snel het bos in.  

In 1900 was Den Dolder niet veel meer dan een halteplaats van de trein Utrecht-Amersfoort. In 1902 vestigde zich in het gebied van heide en stuifzand zeepfabriek De Duif. Directeur Pleines was uit het sociale hout gesneden. Behalve woningen voor zijn arbeiders zorgde hij voor een school, een postkantoor en een winkel.  In 1917 kocht Unilever de fabriek en verplaatste de productie naar elders. Nu staat er nog steeds de Remiafabriek.

Den Dolder is echter nog veel meer bekend vanwege de Willem Arntsz Hoeve, een psychiatrische instelling/inrichting die zich al in 1906 hier vestigde. Den Dolder kent derhalve de bittere klank van geestesziek. Vanwege de fabriek en de inrichting kreeg het dorp een naam, naar de al bestaande Dolderseweg:  Den Dolder.

Inleiding wandeling “Te gek om los te lopen: De Willem Arntsz Hoeve”

Als niets vermoedende wandelaar verwacht je bij de naam Willem Arntsz Hoeve een karakteristieke boerderij op het Utrechtse platteland. En zo is het met deze inrichting dik honderd jaar geleden ook begonnen. In de hang naar de behandeling van krankzinnigen in een meer natuurlijke omgeving liet de Utrechtse Willem Arntsz Stichting op de woeste heide ten oosten van de stad een boerderij bouwen. De modelboerderij groeide al snel uit tot een middelgroot gesticht in een bosrijke omgeving. Je wandelt er nu langs verschillende klassieke paviljoens, de zusterhuizen en het mooie directiegebouw. Even later stap je door de prachtige bossen van Landgoed Pijnenburg. En natuurlijk is het struintochtje over de Lange Duinen een toppertje in de route.

We lopen deze wandeling in ongeveer 2,5 uur en gaan rond 13.15 uur lunchen bij bistro Hero, voorheen “De Egelantier”, gelegen aan de Dolderseweg 146 te Den Dolder. https://bistrohero.nl/

Na de lunch lopen we dan om 15.15 uur uur naar de nabijgelegen parkeerplaats van de NS alwaar de Gildegids reeds op ons wacht voor een mooie rondleiding over het terrein. Hierbij wordt stilgestaan bij het duistere verleden van de stichting. 

https://www.gildezeist.nl/overzicht/

Een bijzondere rondleiding  (Willem Arntsz Hoeve, van dolhuis tot monument) over het terrein van de WA-hoeve, die symbool staat voor de veranderende opvattingen over de psychiatrie in de 20^e eeuw. De monumentale architectuur zal je doen verrassen. Het verhaal over de bijzonder trieste situatie tijdens WO II staat hiermee in een schril contrast.

Van Rossem Vertelt: De vergeten slachtoffers Willem Arntsz Hoeve - do 2 mei 2019 [RTV Utrecht] - YouTube

In de Willem Arntsz Hoeve in Den Dolder zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog minimaal 1.137 patiënten overleden door actieve verwaarlozing van de nationaalsocialistische leiding. Uit onderzoek dat de raden van bestuur van Altrecht en Reinaerde, beiden rechtsopvolgers van de Willem Arntsz Stichting, hebben laten verrichten, blijkt dat mensen door verwaarlozing en onder erbarmelijke omstandigheden anoniem zijn gestorven.

https://www.vgn.nl/nieuws/gedenkteken-voor-vergeten-oorlogsslachtoffers-willem-arntsz-hoeve#.

Ommenabij 17.15 uur, na afloop van deze bijzondere rondleiding over de W.A.- Hoeve gaan we nog wat drinken (en eten) met elkaar bij het Indonesische restaurant Anak Depok, gelegen aan de Dolderseweg 85, nabij het station. Wil je ook mee uiteten, laat me dit dan tijdig weten zodat ik een plaats kan reserveren voor je.

http://www.anakdepok.nl/menukaart.html

Achtergrondinformatie W.A.-Hoeve

https://www.geheugenvanzeist.nl/articles/willem-arntsz-hoeve-dolder/

Van modelboerderij naar modelgesticht.

De buitenvestiging van het Utrechts gesticht moest krankzinnigen een meer doeltreffende genezing bieden te midden van de 'schoonheid en de rust der vrije natuur'. Begin 20e eeuw kwam men tot het inzicht dat het werken in de land- en tuinbouw op de eigen akker een zinvolle arbeidstherapie kan zijn. In de beginjaren zag de hoeve er uit als een echt boerenerf te midden van de kale heide. De hoeve bood plaats aan zes krankzinnigen en twee ongehuwde boerenverplegers.

In rap tempo werd daarna tussen 1920 en 1936 een complex van paviljoens gebouwd, dat uiteindelijk plaats bood aan 902 patiënten. Het complex werd onder aanvoering van de architecten Poggenbeek en Mertens symmetrisch gebouwd aan weerszijden van de in oost-westelijke richting aangelegde middenas, nu de Vijverlaan. De indertijd moderne bouwstijlen zijn aan de gebouwen af te lezen, van Jugendstil (directiegebouw uit 1912) tot Amsterdamse School. De middenas was tevens de scheiding tussen de paviljoenen voor de mannen en de vrouwen. Naarmate de verpleegklasse lager werd, zat men verder van het centrum van het complex. Het verplegend personeel werd gehuisvest in de fraaie zusterhuizen aan de Vijverlaan.

Willem Arntsz

In zijn testament liet de vermogende Utrechtse schepen Willem Arntsz een forse som geld na voor de broeders van het St. Barbara- en het St. Bartholomeusgasthuis, met de intentie om een gasthuis voor geesteszieken op te richten. Hiermee legde hij de basis voor een van de eerste 'dolhuizen' in de Lage Landen. Het in 1461 gebouwde gasthuis aan het Vrouwjuttenhof bestond uit 6 'dolhuys kameren' waar je kwam als je aan de volgende voorwaarden voldeed: dolheid, armlastig en minstens 3 jaar ingezetene van Utrecht.

De inrichting in de Utrechtse binnenstad wordt, samen met de gelijknamige Hoeve in Den Dolder, al twee eeuwen bestuurd door de Willem Arntsz Stichting. Nu is de instelling onderdeel van de regionale GGZ Altrecht.

Feesten en ontspanning als therapie. 

Behandelaars kwamen begin jaren vijftig van de vorige eeuw steeds meer tot het inzicht dat het gesticht een afspiegeling moest zijn van de 'normale' maatschappij. Recreatie werd een belangrijker onderdeel van de therapie, dus moest er ook ruimte zijn voor sport, feest en vermaak.

In verschillende inrichtingen werden openluchttheaters gebouwd. Er werden feesten georganiseerd, met fanfaremuziek en vlaggenparades. Men ging zelfs met patiënten op excursie. In 1950 deed een groep Santpoortse patiënten mee aan de Nijmeegse wandelvierdaagse. Ze logeerden in de Rijksinrichting van Grave, waar ze werden onthaald met toneel en muziek. Op de Willem Arntsz-Hoeve organiseerde de Utrechtse Gymnastiekvereniging 'Excelsior' zomerfeesten. Zowel patiënten als personeelsleden konden aan de festiviteiten meedoen.

Na iets meer dan 100 jaar staat de WA-Hoeve aan de vooravond van grote veranderingen. De gebouwen op het terrein staan door de eerder genomen Overheidsmaatregelen (lees: sluiting van de (bejaarden) tehuizen in 2014) grotendeels leeg. GGZ aanbieder Altrecht heeft al aangekondigd het terrein op de duur te willen verlaten zodra er een goed onderkomen voor de nog resterende psychiatrische patiënten is gevonden. Men beraadt zich op de toekomst...